Column

Lassus: Keihard

Zeven-en-zestig complete strijkkwartetten liet Joseph Haydn ons na. De laatst voltooide set van zes kwartetten was besteld door een Hongaarse edelman, graaf Joseph Erdödy. Tja, dat waren andere tijden!

Zeker, niemand anders dan hij had de norm zo hoog gelegd dat hij er ook zelf een enkele keer wel eens niet aan beantwoordde. Maar toch, er is in ieder kwartet wel een deel, een passage, een ogenblik waarop de aandachtige luisteraar een schokje krijgt – om een geestige wending (die uit van alles kan bestaan, zelfs uit een onverwachte stilte), om onverwachte harmonieën (in zijn ‘doorwerkingen’ kan hij alle uithoeken van de ‘kwintencirkel’ bezoeken), om tempoveranderingen (op vreemde plaatsen gaat hij er ineens vandoor of blijft als een onwillige bok staan), en, natuurlijk, om een prachtig nieuw thema.

Het laatste deel van een beroemd kwartet uit die laatste set, opus 76 nr.3 (beroemd door het tweede deel, het [nu] Duitse volkslied) brengt zo’n schok teweeg. Je denkt nog argeloos dat er na het menuetje (dat bij hem ook wel eens aan het melken van Oostenrijkse koeien doet denken) wel een gemoedelijk rondo zal volgen, maar volkomen onverwacht, na die drie zonnige delen in een zonnig ‘majeur’ (C groot) barst de componist keihard los in twee maal drie woedende, sombere akkoorden in de ‘˜mineur’-versie van die toonaard. Wat verbeeldt hij zich wel, dat-ie Beethoven is? En die akkoorden worden even later nog ondersteund door razende triolen, die het hele deel door hun briljante werking houden—en het kleine, lyrische antwoord op die boze akkoorden bijna om zeep helpen. Geweldig.

Wat een geestkracht had die oude. Een armetierige jeugd (zelfs uit het kerkkoor gegooid), een feeks van een vrouw, tientallen jaren opgeborgen in een afgelegen kasteel ergens ten zuiden van Wenen, om zijn bazen te vermaken. Acht-en-zeventig jaar werd hij, en hij, de lelijke, de geestige, de gelovige Joseph Haydn stierf rijk en beroemd.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Privacy Preference Center