Kiezen tussen digitale apparatuur (visie)

Zonder een goede bron kun je nooit een hoge kwaliteit halen, in tegenstelling tot draaitafels zijn de meeste ‘betaalbare’ CD-spelers en streamers vlak en arm van klank. Met ‘digitale’ scherpte en onrust. Een buis in de uitgangstrap kan wat scherpte afronden en wat harmonischen toevoegen maar het kan niet onrust/rommeligheid wegnemen. De meeste high-end spelers bieden veel precisie (in het frequentiedomein) maar door complexe signaalbewerking wordt de harmonische samenhang veelal verstoord (faseverschuivingen tussen grondtoon en boventonen). Intense (agressieve) filtering tast de structuur van de tonen aan, ze verliezen aan gewicht en tastbaarheid. Het gevolg is een wat klinisch, onnatuurlijk geluid, waar de ‘ziel’ uit is.

Filtering

Het karakteristieke CD geluid wordt grotendeels bepaald door het filteringsproces in de DAC. Een mooi alternatief zijn de filterloze (non-oversampling) DAC’s. Bij een conventionele DAC legt het filter de nadruk op nauwkeurigheid in het frequentiedomein waarmee een precieze weergave bereikt wordt (en nette meetresultaten). Nadeel is dat filteren het muzieksignaal op een vervelende manier vervormt, het introduceert o.a. fase/tijdsverchillen waardoor de harmonische samenhang (tussen grondtoon en boventonen) wordt verstoord. Dit zijn onnatuurlijke, ‘mathematische’ verstoringen die niet iedereen onmiddellijk opvallen. Want elke afzonderlijke frequentie wordt goed weergegeven (zelfs door een goedkope discman), maar de natuurlijke samenhang, het totaalbeeld, is verstoord.

Bij een filterloze DAC wordt gekozen voor nauwkeurigheid in het tijdsdomein. Hij laat de harmonische structuur meer onaangetast, wat tot uiting komt in een meer muzikale weergave in een coherenter totaalbeeld. Het klinkt natuurlijker, tastbaarder, ‘analoger’ (ten koste van precisie in het frequentiedomein, maar in praktijk hoor je niets raars). Alhoewel het basisontwerp eenvoudig is, zijn nog maar weinigen in staat om een goede filterloze DAC te bouwen (47Labs, Audio Note, Zanden).

Up/oversampling

Een populaire techniek die veel aangeprezen wordt is ‘up/oversampling’. Dit werkt niet zoals vaak gedacht wordt, het is niet zo dat de originele signaalvorm meer benaderd wordt. Wat het wel doet is de frequentie van sample-storingen (‘images’) verhogen, waarna een minder agressief filter gebruikt kan worden. Het probleem is dat bij het up/oversamplen zelf al een gedeelte van de harmonische structuur verloren gaat. Bovendien neemt de jitter toe vanaf een goed loopwerk. Up/oversamplen kan wel een verbetering geven bij een matig/gemiddeld loopwerk/DAC, maar bij de beste apparatuur geeft het juist een verslechtering (het up/oversampelde muzieksignaal is minder nauwkeurig, brengt je verder van het origineel). Tot zover onze kritische noot: indien echter er op de juiste manier aandacht is besteed aan de bouw van up/oversampling ontwikkeling is het mogelijk om een uitstekende upsampler te creëren. De M-Scaler van Chord Electronics is een voorbeeld hiervan!

CD-loopwerk & Jitter

Het loopwerk speelt een aanzienlijke rol in de kwaliteit, jitter correctie werkt alleen maar bij matige loopwerken. En dan nog zeer beperkt. Je kunt niet alle schade herstellen die is aangericht bij een loopwerk, ook niet met bufferen e.d. Waarom? Omdat, in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, het digitale signaal niet volledig digitaal is. De tijdbasis is analoog, de tijdstippen waarop de bitjes gelezen worden zijn o.a. onderhevig aan trillingen, servocorrecties en fluctuaties in de voeding (klok).

Timingsfouten vervormen het muzieksignaal, dit heet Jitter. Het principe van Jitter is simpel, maar de complexiteit wordt vrijwel altijd onderschat. Jitter beslaat een groot spectrum van verschillende vervormingen die elk andere klankeigenschappen hebben. Het is een studie op zich. Enkele vaktermen om een idee te geven van verschillende soorten Jitter: Random Jitter, Duty Cycle Distortion, Pulse Width Distortion, Data Dependent Jitter, Intersymbol Interference, Sinusoidal Jitter, Uncorrelated Bounded Jitter. Re-clocken kan nooit alle soorten Jitter verwijderen, bovendien introduceert het re-clock proces weer nieuwe vormen van Jitter.

Jitter vervormt het muzieksignaal, het geeft een hoogfrequent vervorming op elke toon (ook op midden en lage tonen). En het introduceert fase/tijdsverschillen waardoor de harmonische samenhang (tussen grondtoon en boventonen) wordt verstoord. Dit resulteert in hardheid, scherpte, agressiviteit en vervlakking van klank (alle instrumenten krijgen meer eenzelfde klankkarakter). Alles klinkt iets rafeliger, wat meer ‘versmeerd’. De muzikaliteit en ‘ziel’ verdwijnen. Het zorgt voor onrust en luistermoeheid op lange termijn. Zonder een goed loopwerk is het onmogelijk om het originele muzieksignaal te benaderen. Je bereikt nooit meer dat zuivere, rustige, ‘analoge’, rijke en tastbare geluid. Helaas zijn goede loopwerken prijzig.

Vervormingen

Bij vergelijkingen tussen digitale kabels e.d. valt op dat sommigen wat extra jitter (in eerste instantie) mooier vinden klinken. De ‘digitale’ scherpte die aan elke toon wordt toegevoegd lijkt het geluid wat meer tekening te geven, wat sneller en dynamischer te maken. Dit klopt ook: op elke toon zit een vervorming van hoge frequentie, die vervorming maakt de aanzet van elke toon sneller (de voorkant van de golf stijgt sneller). In een systeem dat wat aan pit en levendigheid tekort komt kan een slechtere CD-speler makkelijk als beter beoordeeld worden. Maar deze vervorming brengt je uiteraard verder van de originele opname en sfeer, en op lange termijn is het vermoeiend. Het is niet de manier om een goed systeem samen te stellen.

Daarbij komt dat jitter ook voor een breder geluidsbeeld zorgt, sommigen vinden dit ook mooier. Dat bredere beeld komt doordat jitter faseverschillen tussen links en rechts veroorzaakt, bijv. als een instrument in het midden van het geluidsbeeld staat dan moeten de golven van de linker en rechter speaker exact op dezelfde momenten bij je oren aankomen. Jitter geeft afwijkingen in deze tijdstippen, dus in de plaats van het instrument, het instrument ‘danst’ razendsnel rond ‘t midden zodat het breder lijkt. Hoe meer jitter hoe breder het beeld. Natuurlijk gaat dit ten koste van de precisie van de plaatsing en van de diepte. Als je een breder beeld zoekt moet je je speakers verder uit elkaar zetten, niet een slechtere CD-speler, loopwerk, DAC of digitale interlink nemen!

Streaming

Audiolife is nu ook officieel Roon gecertificeerd!  

Nog steeds vinden wij de weergave via een mooie cd-loopwerk/dac combinatie of een mooie platenspeler minstens zo goed, zo niet beter dan via de meeste streaming-audio oplossingen. Er zijn echter de laatste jaren een aantal voortreffelijke audio- streamers op de markt verschenen die de kwaliteit en weergave van een goede cd-loopwerk/dac combinatie behoorlijk evenaren. De huidige generatie streamers is meestal voorzien van een eigen applicatie. Daarmee zijn alle voordelen en gemakken beschikbaar, zoals het maken van speellijsten (‘playlists’) of het zelf laten zoeken naar muziek op basis van een algoritme. Het echt overtreffen van een top Cd-loopwerk/Dac combinatie of mooie draaitafel zien wij overigens nog niet heel snel gebeuren.

Welke opties kennen we vandaag de dag om in de hoogst mogelijke kwaliteit te muziek te kunnen streamen

Optie 1: Via dedicated audio-streamers, met of zonder ingebouwde dac. De merken die wij voeren hebben allemaal de integratie met de hifi online streaming services zoals Qobuz en Tidal. Het software platform om te kunnen streamen staat volledige geïnstalleerd op de producten van deze fabrikanten. Wij voeren hiervoor de merken Aurender, AVM, Grimm Audio, en X-ODOS.

Optie 2: Via een computer die naast je reguliere computergebruik tevens als muziekbron functioneert. Voor alle bekende besturingssystemen zijn audiospelers zoals JRIVER, VLC etc… beschikbaar.De computer speelt met behulp van deze audiospeler-software muziek van de harde schijf of NAS (Network Attached Storage) af en stuurt deze naar een dac van je audio-installatie. Onze winkel biedt hiervoor keuze uit meerdere dac’s zoals bijvoorbeeld de dac’s van Chord Electronics, Weiss, LAB 12 en Audio Note.

Optie 3: Via een netwerk-audioserver. De muziek en streamingsdiensten worden beheerd door een hardware server met speciaal geïnstalleerde server software. (De software staat dan op een Netwerk PC zoals bijvoorbeeld een Roon Nucleus, of een NUC die de beschikking heeft over een krachtige processor en voldoende werkgeheugen). De server software kan je met behulp van een app op je smartphone of tablet bedienen en via je netwerk aanbieden aan je audio set. 

De best beschikbare oplossing voor deze laatste optie is wat ons betreft de software van Roon. Audio-life is Roon gecertificeerd dealer. Wij bieden als server platform de energiezuinige en zeer stille Roon Nucleus aan om de Roon server-software op te draaien. Als alternatief kan de Roon server software natuurlijk ook worden geïnstalleerd op elke willekeurige andere PC die zoals gezegd over een geschikte processor en voldoende intern geheugen beschikt. Houdt bij alle hardware varianten wel rekening met het feit dat deze apparaten 24 uur per dag aan staan en daar dus geschikt voor moeten zijn. Als gekozen wordt voor de Roon Server dan zal de ontvangende audio set altijd een Roon Endpoint moeten bevatten die al dan niet voorzien is van een interne dac. Audio-life biedt hiervoor meerdere opties aan. 

Zoals u leest biedt streaming dus nogal wat varianten. Audio-life kan u in ieder geval op elk vlak meerdere oplossingen bieden en staat daarbij garant voor een muzikale streamingsweergave die stabiel en gebruiksvriendelijk is. Neem contact op met onze specialist, Hans Scholten, als u meer informatie wenst of in onze winkel de vergelijking wilt maken tussen de verschillende oplossingen.