High-End audio moet een originele opname zo natuurlijk mogelijk kunnen weergeven. Wat ons betreft is live muziek daarom de enige referentie voor muziekreproductie. Jammer genoeg zijn in de High End audio tegenwoordig hele andere zaken belangrijk: transparantie, 3D soundstaging, resolutie etc.. En je kan zeggen wat je wilt, hoe mooi een bepaalde, gestroomlijnde High End ‘sound’ ook is, natuurlijk klinkt het vaak niet.
Virtueel vs tastbaar geluid
Luister naar geluiden en stemmen om je heen, maak eens lawaai met voorwerpen in je huis. Dit zijn echte, tastbare geluiden en daarom waardevolle referenties. De weergave van jouw systeem moet deze klanken kunnen benaderen om de illusie te creëren dat de muzikanten in je kamer staan. Daarbij speelt bijvoorbeeld een 3D-soundstage een ondergeschikte rol. Een gereproduceerde soundstage is ‘virtueel’ en doorgaans veel te breed en te diep. Live muziek heeft vaak maar een beperkte soundstage. Vraag je af wat écht belangrijk is als je naar live muziek luistert.
Grijs/mechanisch vs natuurlijk/kleurrijk geluid
Live geluiden zijn rijk aan structuren: je kunt heel veel klankkleuren onderscheiden. High-End audio klinkt daarentegen vaak kleurloos of grijs. De betere systemen bieden weliswaar een hoger contrast, maar klinken nog steeds zwart-wit in vergelijking met live muziek of echte geluiden om je heen. Wat ons betreft zijn slechts een handjevol merken in staat de essentie van live klankkleuren goed weer te geven.
In theorie: wat wij horen als een enkele toon is niet slechts één enkele frequentie maar een complexe, harmonische compositie van grond- en boventonen. Het is belangrijk te weten dat we instrumenten herkennen door juist deze harmonische structuur. Het is deze structuur die het timbre, de klankkleur bepaalt. Je hebt geen muzikaal gehoor nodig om bijvoorbeeld koper, hout, staal of papier van elkaar te kunnen onderscheiden.
Voor het juist reproduceren van klankkleuren moet een systeem de harmonische structuren uit een opname intact laten. Op het moment dat maar 1 enkele schakel in de keten hier niet in slaagt, wordt de originele klankkleur afgezwakt. Het resultaat klinkt minder natuurlijk, minder rijk, de noten “zingen” niet meer. Zelfs in de duurste systemen krijg je dan een typisch “high-end” geluid, kleurloos en grijs.
Veel designers van High-End audio proberen een zo schoon mogelijk geluid te creëren door klanken op te poetsen en structuren te verwijderen. Hierdoor worden harmonische structuren en daarmee klankkleuren kapot gemaakt, wat rest is een gecreëerde ‘sound’.
Karakter toevoegen vs karakter reproduceren
Natuurlijke geluiden hebben gewicht en textuur en daardoor warmte, maar zijn tegelijkertijd transparant, snel en fris. Ze klinken zowel dynamisch als verfijnd. Het zijn juiste deze combinaties die moeilijk reproduceerbaar zijn. Wanneer apparatuur ontworpen wordt in bijvoorbeeld de richting van hogere resoluties en tonale extenties, worden onherroepelijk andere kwaliteiten verzwakt.
De enige manier om alle échte kwaliteiten te weergeven is door niets toe te voegen, maar dit kunnen slechts weinig ontwerpers. Een systeem is pas echt neutraal wanneer er niets aan klankkleur wordt toegevoegd of weggelaten. Juist door deze eenvoud klinkt een systeem kleurrijk en wij hebben een aantal merken die bewijzen dat dat kan zonder dat het peperduur hoeft te zijn.
Indrukwekkend geluid vs genieten van muziek
Een spectaculair geluid lijkt dé trend in High-End audio de afgelopen tientallen jaren. Best verklaarbaar, want het maakt in eerste instantie veel indruk en verkoopt dus beter. Bij veel high-end apparatuur ligt de nadruk meer op een analytische weergave van details dan op een overtuigend totaalbeeld en het correct weergeven van de natuurlijke warmte en sfeer in een opname.
Wat er vaak gebeurt, is dat apparatuur en speakers de extremen uitrekken. Een helder en ‘briljant hoog’ moeten de indruk wekken dat er meer dynamiek en transparantie is. Een strakke, overgedempte bas laat je denken dat er veel controle en kracht is. Midbas wordt weggefilterd, waardoor de weergave schoner lijkt maar je ook informatie mist. Helaas wordt zo de diversiteit in de opname gemaskeerd. Het geluid wordt als het ware opgeblazen, de harmonische structuren worden verstoord, je verliest kleur. Het hoog en laag staan los van elkaar, de coherentie verdwijnt.
Een ander groot nadeel van spectaculair klinkende systemen is dat minder goede opnames extreem slecht gaan klinken en daardoor niet luisterbaar zijn.
Kan jouw systeem je verrassen?
Een eerlijk High-End audiosysteem reproduceert de originele opname. Heldere, hoge tonen en een diepe bas worden alleen weergeven als ze daadwerkelijk op de opname staan. Je wordt verrast door een nieuwe noot, er is contrast en variatie in klank.
Dit klinkt logisch, maar in de praktijk is er nauwelijks apparatuur die dit nastreeft. Meestal worden extremen benadrukt en krijgt ieder instrument, elke opname een zelfde karakter. Geluid wordt ‘opgeblazen’, krijgt een hoge resolutie maar verliest verfijnde structuren en dus klank en timbre. De weergave is in eerste instantie indrukwekkend maar blijkt uiteindelijk weinig verrassend.
Het ontwerpen van eerlijke apparatuur met de juiste kwaliteiten is complex en dus zeldzaam. Tijd, geduld en het voornemen voor een complete set te gaan zijn onontbeerlijk voor krijgen van de magie.
Ben jij de zwakste schakel?
Veel audiofielen luisteren vooral naar High-End audiosystemen in plaats van naar live muziek. Zij zoeken naar een indrukwekkend geluid en vinden een systeem dat natuurlijke klankkleuren kan reproduceren, en zo veel dichter bij ‘live’ staat, niet interessant. We krijgen regelmatig mensen over de vloer die een eerlijk, puur systeem saai vinden… Er schijnen zelfs high-end importeurs te zijn die nog nooit een live concert hebben meegemaakt!
Weet je niet precies weet wat je zoekt, ben je niet echt tevreden en wil je steeds upgraden voor meer kwaliteit? Over welke kwaliteit hebben we het dan eigenlijk? Misschien ligt de oplossing van de zoektocht naar een beter geluid in het genieten van een live concert? Door van high-end, van gecreëerd geluid, af te stappen kom je sneller bij de magie van de echte muziek.
Een eerlijk systeem is in staat je de illusie geven dat je er live bij bent èn het kan je een hoop geld schelen bovendien.